Палет начнога жука, або Запіскі перакладчыка. Працяг.

Сцяпан Сямёнаў - перакладчык-синхронист французскага мовы, дырэктар Цэнтра франкамоўных даследаванняў Дыпламатычнай акадэміі МЗС Расіі, член Міжнароднага саюза журналістаў. З-за асаблівасцяў працы шмат падарожнічае, у тым ліку і на матацыкле. Аб адным такім падарожжы па афрыканскаму кантыненце Сцяпан вырашыў распавесці чытачам Motonews. ru.

Некалькі дзён таму мы публікавалі першую частку апавядання «Палёт начнога жука, або Запіскі перакладчыка», сёння вашай увазе прадстаўляем працяг гэтай займальнай гісторыі, якая адбылася з расейскім журналістам.

Самалёт AIR France з Парыжа наведвае Кіншасы раз у тыдзень. Салон, шчыльна набіты людзьмі з не еўрапейскай колерам скуры. Многія мужчыны ў карычневых скураных капелюшах. Жанчыны ў яркіх строях арганічна раззасяроджаныя ў прасторы і на здзіўленне маўклівыя. Французскія сцюардэсы з асобамі рымскіх легіянераў. З бледнатварых толькі наша дэлегацыя ды пажылы бельгіец з плямай на твары, не выпускаючы з рук павадок скуранога пояса юнай африканки. Віскі скончыўся амаль адразу, але восем гадзін прамільгнулі незаўважна. Так я апынуўся ў сапраўднай Афрыцы першы раз.

Эканамічны Форум у Кіншасе паспяхова завяршыўся. Канферэнцыя такога высокага ўзроўню праводзілася ў краіне ўпершыню і ўцягнула ў сваю арбіту каласальнае колькасць зацікаўленых удзельнікаў. Расійская дэлегацыя – прадстаўнікі буйнога бізнесу і прамысловых кампаній – з непрыхаваным задавальненнем прыступіла да фінальнай частцы мерапрыемства – для прыёму гасцей і ўдзельнікаў, які праводзіцца на віле «Ма Кампань», размешчанай на высокім пагорку, у месцах, далёкіх ад некіравальных і шумных чалавечых патокаў цэнтральнай частцы горада.

На мангале шыпелі кавалкі курыцы і крокодильего мяса. Дзяўчаты без нацыянальных касцюмаў гулліва обмахивали дымілася ежу пальмавымі лістамі. Запрошаныя прадстаўнікі мясцовай эліты павольна хадзілі па верандзе з келіхамі ў руках. Іх асобы ззялі, як нафта. У галінах пальмы скрыгаталі папугаі. Шэф як заўсёды з'явіўся раптоўна, выпраменьваючы дабрадушнасць і спакой. Як быццам гэта была не экспедыцыя ў цэнтр Афрыкі, а сустрэча без гальштукаў у Жэневе. Прысутныя, з цяжкасцю спыняючы жаваць, сфармаваліся ў шчыльнае кальцо.
«Цяпер перавядзеш пару тостаў і паедзем у аэрапорт, дарога складаная, будзем рухацца калонай», - распарадзіўся Шэф і падняў келіх. Ад Кіншасы да аэрапорта 30 км абсыпанай бітым цэглай і смеццем полуасфальтовой дарогі, якая перасякае самыя крымінагенныя раёны прыгарада. Нашы пашпарты і багаж былі адпраўленыя на мытню яшчэ раніцай для праходжання ўсіх фармальнасцяў. Каля брамы ў пакамячаным джыпе ўжо сядзела і грызла арэхі перепоясанная кулямётнымі стужкамі група людзей у ваеннай форме для нашага суправаджэння.

Калона з трох пазадарожнікаў і машыны з аховай павольна прабіралася па вуліцах горада. Апошнім рухаўся буйволоподобный Nissan Patrol 90-х гадоў, у нетрах якога знаходзіліся я, супрацоўнік кампаніі француз Раймон і наш кіроўца Тата Жан. Трэба заўважыць, што коркі ў Кіншасе можна параўнаць толькі з маскоўскімі, хоць транспартных сродкаў у сталіцы Конга нашмат менш. Уся справа ў невынішчальная хаосе, дзень і ноч які пануе на дарогах. І без таго павольнае рух у любы момант можа быць прыпынена заглохшим грузавіком без капота і кабіны, обсуждающими тое, што здарылася некалькімі сотнямі чалавек і примкнувшей да гэтага мерапрыемства пахавальнай працэсіяй. Гоняющие па дыяганалі і сустрэчнай паласе матацыклісты таксама парадку не дадаюць.
Цемра раптам накрыла горад, нібы чорнае коўдру. У нейкі момант наш кіроўца, мабыць, адцягнуўся і звярнуў у вузкі завулак. Як ён потым тлумачыў, яму проста надакучыла цягнуцца ў хвасце, і ён вырашыў абагнаць калону па бакавой вуліцы. Але Тата Жан крыху памыліўся. Ніякай бакавой вуліцы ў гэтай частцы горада не было і ў памоўцы. Завулак штопарам сыходзіў у нетры неосвещенного квартала. Жыццё тут бурліла яшчэ мацней, чым на цэнтральнай магістралі. У жалезных бочках шугала полымя, злавесна асвятляючы падобныя на вялікія скрынкі будынка. У вокнах без шкла, як у лялечным тэатры, з'яўляліся і знікалі сілуэты людзей і жывёл. Наш Нісан цягнуўся з хуткасцю пешахода. Праз некаторы час ён зусім замарудзіў рух і спыніўся. Наперадзе, пасярэдзіне дарогі, дагарала драбы аўтамабіля, вакол якога, нібы ў танцы, мітусіліся чорныя цені. Як потым аказалася, гэта і быў танец. Танец у гонар дарагіх белых гасцей, якія адважыліся наведаць гэтую тэрыторыю. Любавацца фальклорам часу не было – па корпусе нашай машыны ўжо стукалі, у вокны пазіралі узбуджаныя і непрыязныя асобы. Машыну з усіх бакоў облепила пульсуючая маса чалавечых тэл. Я не паспеў спытаць у Таты Жана, што здарылася, ды ён бы і не паспеў мне адказаць – дзесяткі рук ужо выцягвалі яго праз бакавое акно. На кіроўчым сядзенні застаўся толькі яго зялёны чаравік. Раймон, відаць, успомніўшы кодэкс белага чалавека, з годнасцю адкрыў акно і што-то спытаў. Адказалі яму хутка і вельмі гучна. Сутнасць адказу зводзілася да таго, што мы толькі што, перавысіўшы дазволеную ў гэтым раёне хуткасць, збілі цяжарную дзяўчыну і спрабавалі схавацца. Судзіць нас будуць па мясцовых законах на месцы злачынства. Па лабавым шкле павуціннем распаўзаліся трэшчыны – па ім білі абрэзкамі жалезных труб. Тата Жан з'явіўся ў акне таксама раптоўна, як і знік. Два чалавекі трымалі яго за выкручаным за спіну рукі, а трэці - за валасы.
«Прыйдзецца трохі пачакаць, - збянтэжана абвясціў ён, - трэба дачакацца мясцовых уладаў і вырашыць праблему». Я кінуў погляд на гадзіны, да вылету ў Парыж заставалася паўтары гадзіны. Падобна на тое, мы ўжо спазніліся.
З трэскам расчыніліся багажнай дзверы нашай машыны. У салон хлынула удушливая хваля вільготнага паветра. Ад неадкладнага судотыку з вонкавым асяроддзем нас аддзялялі толькі скрынкі з-пад віскі, грудай наваленные ў багажніку. І раптам, рух вакол машыны заціхла. Гэта было неверагодна! Нібы нябачны дырыжор адным рухам спыніў які лютаваў у творчым экстазе аркестр. З цемры з'явіўся грузны чалавек у чорных акулярах. Грудзі яго ўпрыгожвала металічная ланцуг з тоўстымі шайбамі медалёў.
У поўнай цішыні натоўп акружыла прыхадня непранікальным кольцам. Пра нас, падобна, проста забыліся. Разважаць было некалі. Лёс даў нам шанец, і я чуў, як яе гадзіны ўжо адлічваюць наадварот нам час.
Чалавек у акулярах што-то казаў, усе слухалі яго, стаіўшы дыханне. Адкрыўшы дзверы з процілеглага боку, я выпихнул Раймона і сам вываліўся на дарогу. На наша шчасце гэтая бок вуліцы ўяўляла сабой завалены адкідамі яр. Праз хвіліну мы ўжо несліся па якім то кустах. Малпы з асобамі п'яных немаўлятаў што-то крычалі нам услед з калючых галін. Выскачыўшы ў бліжэйшы завулак, я зразумеў, што Раймон згубіўся ў расліннасці. Але што-то падказвала, што ён недалёка. Куды рухацца далей я не меў ніякага ўяўлення. Ад задушлівай спёкі хацелася зняць з сябе скуру. Вуліца была пустынная, толькі на скрыжаванні група падлеткаў грэлася ў падпаленай аўтамабільнай покрыўкі. Адзін з іх трымаў у руцэ белы матацыклетны шлем. Побач у беспарадку стаялі матацыклы. «Хто тут галоўны?» - крыкнуў я першае, што прыйшло ў галаву.
Наперад выйшаў хлопец гадоў 16-ці.
«Мне трэба ў аэрапорт, толькі хутка, я заплачу!» Юнак адразу вызначыў ўва мне зацікаўленага кліента. «100 долараў», - усміхаючыся, адказаў ён і, не чакаючы майго адказу, выкаціў падобны на коніка матацыкл. Малюсенькі бензабак і сядло мотика былі абцягнутыя футрам нейкага звера, але я паспеў разглядзець магутныя амартызатары і зубастую гуму. - «Цяпер з'явіцца мой сябар, яму таксама ў аэрапорт!» - «100 даляраў і яго давязуць следам за табой», - рушыў услед адказ.
Праз хвіліну мы ўжо рассякалі вільготную ноч. Рухавік матаў бадзёра буркуючы, дадаючы басовых нотаў з прабітага глушыцеля. За ўвесь апошні час я не чуў саўндтрэку прыемней для майго сэрца. Мне ўжо прадставіўся салон самалёта і сцюардэса з куфлем шампанскага. Раптам, вынырнуўшы з чарговай ямы, матацыкл выруліў на асветленую бетонную пляцоўку і спыніўся. Па некаторых прыкметах я вызначыў, што гэта была размешчаная пасярэдзіне пустыннай раўніны бензакалонка. Непадалёку ў густой траве ляжаў на баку аранжавы бензавоз. Дзе-то удалечыні грукаталі барабаны.

«Скончыўся бензін», - здагадаўся я. З металічнай будкі з'явіўся чалавек і што-то крыкнуў, паказваючы рукамі на дарогу, па якой мы прыехалі. Я зразумеў, што якім-то неспасціжным чынам аб нашым уцёках ўжо вядома ўсім кантыненце. Рэчаіснасць зноў расчыніла перада мной сваю смярдзючую пашчу.
Матацыкліст павярнуўся да мяне.
- Бензіну няма. Трэба чакаць. А цябе ўсё роўна зараз зловяць і будуць адрэзаць кавалкі, - усміхаючыся, паведаміў ён. Напэўна, каб я лепш разумеў сэнс, мой збаўца стараўся гаварыць павольна.
– Яны не любяць французаў. Яны ўжо едуць за табой на машыне.
Сцюардэса з шампанскім растварылася ў ночы. Падобна на тое, рамяні бяспекі мне ўжо не спатрэбяцца.
- Як цябе завуць? – крыкнуў я.
- Забанга.
- Паслухай, Забанга, я не француз і ніколі ім не быў. Я рускі! З Расеі. Я такі ж байкер, як і ты! У мяне матацыкл Honda Africa! - Па яго выразу я ўсведамляў, што ён не разумее і паловы таго, што я кажу. - У нас дэлегацыя! Мы прывезлі ў падарунак вашаму прэзідэнту!
Я яшчэ спрабаваў змагацца за сваё жыццё. Але што я хацеў пачуць у адказ?
Рэакцыя майго новага сябра была нечаканая.
- З Расеі? А мне будзе падарунак? З Расеі! – спытаў ён і працягнуў руку. У ружовай далоні блішчалі ключы ад матацыкла.
- Цябе будзе самы вялікі падарунак!
- А твой французскі сябар таксама беларуская?
- Вядома, беларуская, яго клічуць Раман, ён проста добра гаворыць па-французску. - Я ўжо выязджаў на дарогу.
- Руская, табе ехаць ўвесь час прама. Толькі не збочваў! Матацыкл пакінь каля брамы. - Ён яшчэ што-то крыкнуў на развітанне, але вецер ўжо свістаў у вушах.

Мап падскокваў на выбоінах, але чэпка трымаўся за паверхню. Мабыць, я быў ужо недалёка ад аэрапорта – ўздоўж дарогі пачалі з'яўляцца жылыя пабудовы. Электрычнасць адсутнічала. Толькі паўсюль мігцелі цьмяныя агеньчыкі – гэта мясцовыя жыхары шпацыравалі ўздоўж абочын з глінянымі свяцільнямі ў руках. Некаторыя з іх стаялі уздымаючы рукі да неба. «Нібы мёртвыя з косамі», - толькі і пасьпеў падумаць я, як рэзкі ўдар у лоб ледзь не вышиб мяне з сядла. Агні свяцілень закружыліся п'янымі матылькамі. Першае, што я паспеў падумаць, гэта тое, што мяне дагналі і ўдарылі палкай па галаве. На лбе вспухала ліпкая маса. «Гэта мозг!!» - апякла жудасная думка.
Але рух працягвалася. Па маім твары, варушачыся і застилая вочы распаўзалася цела вялізнага жука. Жукі паменш праляталі вакол кулі са свістам. Матацыкл вылецеў на грэбень пагорка.
Унізе, аблытаная каралямі рэдкіх агнёў, нядбайна разлеглась узлётна-пасадачная паласа аэрапорта.
Велізарны аэробус купаўся ў святле пражэктараў і выглядаў прыхаднем з іншага свету. Насустрач мне беглі людзі з аўтаматамі. Заглушыўшы матор, я павольна пайшоў ім насустрач. Ля самых варот я павярнуўся і кінуў апошні погляд на матацыкл. Маленькая фара заўзята блішчала ў цемры. Мех, окутывавший бензабак, збіўся на бок. «Tricker», - прачытаў я на жоўтым пластыцы.

Рэйс быў затрыманы на два гадзіны. Аказваецца, нас ужо шукалі. Француз Раймон, ён жа Раман, быў паспяхова перасаджаны ў шляху ў паліцэйскую машыну і дастаўлены ў аэрапорт. Ужо седзячы ў крэсле самалёта, я спрабаваў асэнсаваць тое, што адбылося.

«Табе пашанцавала, што рэйс затрымалі, інакш ты б сышоў з дыстанцыі», - шэф стаяў каля мяне і працягваў келіх шампанскага. Я з жахам прадставіў сваё вяртанне ў горад на матацыкле. Без капейкі грошай. Без дакументаў. У грамадстве гіганцкіх жукоў. Пад бой барабанаў...

Сусед справа таксама гасцінна нахіліў бутэльку віскі. З цяжкасцю прыходзячы ў сябе, я пацягнуўся да нацыянальнага французскаму напою.

«Не трэба было парушаць дысцыпліну», - сказаў Шэф і дысцыплінавана накіраваўся ў салон першага класа. Перш чым схавацца ў нетрах раскошы ён павярнуўся і дадаў: «Як кажуць самураі: «Рабі, як трэба, і хай будзе, што будзе». Самалёт, уздрыгваючы, выкіроўвае на ўзлёт.

Ужо ў Маскве, часам разважаючы над мудрагелістым змяненнем ходу тых падзей, якія ў любую хвіліну маглі разгарнуцца не ў нашу карысць, я задаваў сабе пытанне, што заахвоціла афрыканскага хлопца мне аддаць ключы ад матацыкла? Страх, што з ім не расправяцца, як з памагатым мойму пабягу? Жаданне зарабіць яшчэ? Ці нечаканы, як прыступ малярыі, душэўны парыў? І, нарэшце, хто затрымаў самалёт? Усё, што адбылося да гэтага часу ўяўляецца мне парадаксальным сінтэзам несумяшчальных стратэгій.
Матацыкл я купіў сабе праз два тыдні, хоць знайсці гэтую мадэль было нялёгка. Маім новым сябрам стаў Yamaha Tricker 250 – вясёлы і жвавы мап, здольны ехаць у любым кірунку ад галоўнай дарогі. Шкада толькі бензабак замалы.
І зноў захоплены патокам непрадказальных падзей, якімі так багатая жыццё перакладчыка, я чакаю, калі лёс зноў закіне мяне ў Афрыку, бо там чакае майго падарунка цемнаскуры байкер Забанга.

P. S. Некаторыя прыведзеныя ў артыкуле цытаты не заўсёды адлюстроўваюць пункт гледжання аўтара і якая змяшчаецца ў іх інфармацыя почерпнута ім з адкрытых замежных крыніц. Падчас апісаных падзей, за выключэннем жука, не пацярпеў ні адзін прадстаўнік мясцовай фауны. Француз Раймон жыве ў Парыжы і нікуды не выязджае. Кіроўца Тата Жан ажаніўся з дачкой мясцовага аўтарытэту, якая праз месяц нарадзіла яму двух дзяцей. Праз тыдзень пасля нашага вылету ў Конга адбыўся дзяржаўны пераварот.